Bewustzijn en Emoties

Consciousness, J. Kim, Philosophy of Mind, Boulder, Westview Press, 2006.

Emoties en bewustzijn

Emoties zijn mentale bewustzijnstoestanden waaraan een mens nooit lijkt te kunnen ontsnappen. De Duitse filosoof Martin Heidegger heeft gezegd dat een mens altijd in een of andere emotionele toestand verkeert. Volgens Heidegger: Zelfs de afwezigheid van de ervaring van een duidelijk aanwezige emotie, is nog steeds een emotie. Emoties zijn dus essentiële mentale toestanden die een belangrijke motiverende rol spelen bij het maken van keuzes voor actie.

Een emotie is een mentale toestand die gewoonlijk gepaard gaat met een duidelijk waarneembare lichamelijke uiting. Aan een emotionele mentale toestand ligt een meetbaar neurofysiologisch complex ten grondslag, dat zich niet gemakkelijk laat vertalen in een hogere-orde-denken. Wij ervaren een aanzienlijke afstand tussen de neurologische fysieke omstandigheid en de rationele beschrijving van die omstandigheid.

Wat is het verschil tussen pijn en jeuk?

Hieruit volgt dat een bepaalde emotionele mentale toestand niet gemakkelijk kan worden geïdentificeerd met een bepaald neurofysiologisch complex. Wat is er aanwezig in dit mechanisme, dat verklaart waarom lachen niet op dezelfde manier wordt ervaren als verdriet? En waarom heeft pijn een heel andere fenomenologische uitdrukking dan jeuk?

Lichamelijke gewaarwordingen zijn zo divers en zo verschillend, dat het een bijna onoplosbare puzzel blijft om ze met één op één zekerheid te verbinden met een bepaalde mentale toestand. Het fenomenologische project van Edmund Husserl heeft ons geleerd dat het opstellen van een uitputtende lijst van alle fenomenologische aspecten van een bepaalde mentale toestand niet hetzelfde is als het geven van een wetenschappelijke verklaring.

Zijn emoties wetenschappelijk meetbaar?

De asymmetrie tussen de wetenschappelijk meetbare aspecten van een neurofysiologische toestand en de subjectieve ervaring van die neurofysiologische toestand is door David Chalmers beroemd geworden als: “Het harde probleem van bewustzijn”.

We kunnen bewustzijnsprocessen misschien biologisch verklaren. We kunnen echter niet wetenschappelijk verklaren hoe deze emotionele toestanden zich manifesteren en hoe we deze ervaringen op een eenduidige en wetenschappelijke manier kunnen begrijpen. Begrijpen hoe de hersenen functioneren en hoe ze kennis opslaan en onthouden is een relatief eenvoudig probleem, dat daarom tegengesteld wordt aangeduid als: ‘The Easy Problem Of Consciousness’. Maar de ervaring van het bewustzijn in al zijn verschillende hoedanigheden wetenschappelijk verklaren, is een probleem van een heel andere orde. Bijgevolg valt het verklaren van de ervaring van pijn als een soort fenomenologisch bewustzijn buiten het bereik van de neurowetenschappen.