Bewustzijn en Functionalisme

Consciousness, J. Kim, Philosophy of Mind, Boulder, Westview Press, 2006.

Functionalisme.

Functionalisme verklaart processen door te zoeken naar de functionele oorzaak van een bepaald proces. Een functionalistische visie op het bewustzijn, stelt dat er een oorzakelijk verband bestaat tussen verschillende mentale bewustzijnstoestanden. Vanuit een functionalistisch perspectief zou het menselijk vermogen tot hoger-orde denken een duidelijk voordeel moeten hebben. Iemand die zich bewust is van pijn is zich niet alleen perceptueel bewust van de pijnsensatie, maar ook van het rationele label van wat die pijn voor hem betekent. Het hogere-orde-denken voegt een welomschreven naratief toe, aan de perceptuele ervaring van pijn. De aard van dit naratief kan een constructieve of destructieve houding, ten opzichte van de eigen positie opleveren. Het bewust worden van de kwaliteit van de rationele component in het bewustzijn kan leiden tot een transformatie van de betekenis van de pijnbeleving, en bijgevolg tot een andere houding ten opzichte van het narratief; ‘gewond zijn’.

Functionalism en eenheid

Een ander aspect van een functionalistische beschrijving van het bewustzijn kan zijn dat de mens probeert, uit de wirwar van waarnemingen en indrukken van de steeds veranderende omstandigheden van het leven, een zekere mate van eenheid te scheppen.  De mens moet fysieke prikkels en ervaringen organiseren als een strategie om de inherente contingentie van het bestaan aan te kunnen.

Deze verklaring is een functionalistische verklaring die wijst op het evolutionaire voordeel van hogere-orde denken.In deze orde is de minimale eis, dat het subject in staat is naar zichzelf te verwijzen, en in staat is een concept van zelf aan te tonen, als zijnde een entiteit die men los, van al het andere is. Tegelijkertijd is het belangrijk te begrijpen dat het zich bewust zijn van zichzelf en de manier waarop men het leven bewust ervaart, vereist dat men in staat is de mentale toestanden die men ervaart rationeel te vatten in duidelijke concepten die naar die mentale toestanden verwijzen. Dit is een aannemelijk argument waarom er aan niet-menselijke dieren geen hogere bewustzijnsvormen wordt toegeschreven.

Historisch verhaal

Het kunnen verwoorden van wat een reflectief of hogere bewustzijnsorde toegankelijk maakt, lijkt een noodzakelijke voorwaarde om intentioneel te handelen.  Zoals we eerder hebben gezien, is het vermogen om het bewustzijn opzettelijk te sturen een voorwaarde voor het hebben van een bewuste staat. Congruente rationele verklaringen van de inhoud van een mentale toestand stelt de mens, in staat om ervaringen in een historisch verhaal te plaatsen. Omdat het geheugen onze dispositionele verslagen van vroegere ervaringen kan opslaan, is het niet nodig om daadwerkelijk in die bepaalde mentale toestand te verkeren, op het moment dat we rationeel over die mentale toestand nadenken.  We bewust worden dat we boos zijn op een ander, zonder op dat specifieke moment in een boze toestand te verkeren. Je kunt je dus bewust worden van een verborgen vijandige mentale toestand, zonder dat die toestand daadwerkelijk bestaat.