Bewustzijn en Subjectiviteit

Consciousness, J. Kim, Philosophy of Mind, Boulder, Westview Press, 2006.

Subjectiviteit

Subjectiviteit wordt vaak opgevat als de essentie van bewustzijn. Ons gevoel van subjectiviteit is tweeledig. Ten eerste is het epistemologisch, in die zin dat we veel waarde hechten, aan persoonlijke ervaring als leidraad voor het onderbouwen en vormen van overtuigingen en argumenten. Ten tweede heeft subjectiviteit een zeer diepgaande fenomenologisch component.  Subjectiviteit geeft een bepaald soort kennis van een mentale bewustzijnstoestand. Subjectiviteit ligt direct bij het subject en geniet de autoriteit van de eerste persoon.  Subjectieve kennis is onmiddellijk omdat zij niet gebaseerd is op externe argumenten anders dan de persoonlijke ervaring.

Subjectiviteit en eerste-persoons perspectief

Het gezag van de eerste persoon kan echter niet als onvoorwaardelijk absoluut worden beschouwd. Er zijn omstandigheden denkbaar waarin de subjectieve aanspraak op waarheid terzijde kan worden geschoven. Bijvoorbeeld, op het moment dat het subject zich ervan bewust wordt, dat hij een bepaalde gewaarwording verkeerd heeft beschreven, kan de hele context van de ervaring veranderen. Aangezien het subject altijd een bevoorrechte eerste-persoonspositie heeft, met betrekking tot zijn eigen bewustzijnsinhoud, is het bijna onvermijdelijk dat er een zekere asymmetrie ontstaat tussen een eerste-persoonspositie en een derde-persoonspositie. Daarom is het niet nodig om volledige transparantie te eisen bij het valideren van subjectieve kennis. Subjectieve kennis geniet dus een zekere immuniteit voor een derde-persoonspositie. Dit betekent niet dat een eerste-persoonspositie noodzakelijkerwijs gelijk is aan een strikte opvatting van het Cartesiaans dualisme, dat stelt dat het denken van het subject identiek is het ultieme bewijs van zijn existentie is.

Sommige filosofen hebben erop gewezen dat subjectiviteit een soort ‘Point-of-View’ bewustzijn oplevert dat in verband kan worden gebracht met het begrip ‘Perspectivisme’. Ondanks het feit dat het ‘Perspectivisme’ verwant is aan een ‘Point-of-View’ bewustzijn, en dus subjectief is, volgt daaruit niet dat deze onderdelen van de epistemologische methoden nutteloos zijn, bij het zoeken naar betekenis. Het is duidelijk dat er een belangrijke verschuiving heeft plaatsgevonden in de waardering van wat epistemologisch geldig is. Deze verschuiving vertelt ons dat objectieve kennis niet langer het hoogste ideaal van waarheidsvinding is.

Subjectiviteit en Identificatie

Subjectieve bewuste mentale toestanden, waarover zorgvuldig is nagedacht, door hogere-orde denken, kunnen een zeer waardevolle aanvulling zijn bij het verwerven van kennis. Deze conclusie staat in nauw verband met de axiomatische waarheid die ieder van ons heeft, bij het ervaren van bewuste bewustzijnstoestanden in het dagelijks leven. Kortom, subjectiviteit vertelt ons niet veel over de objectieve werkelijkheid. Aan de andere kant is subjectieve kennis een functie van de identificatie met de objectieve werkelijkheid van het subject, en geeft zij met duidelijke fenomenologische stem, aan op welke manier de objectieve werkelijkheid relevant is, voor het subject.