Fenomenologisch bewustzijn

Consciousness, J. Kim, Philosophy of Mind, Boulder, Westview Press, 2006.

Fenomenologisch bewustzijn

Ned Block (geboren in 1942) is een Amerikaans filosoof en hoogleraar filosofie en psychologie aan de New York University die gespecialiseerd is in de filosofie van de geest. Ned Block wijst erop dat er een verschil is tussen fenomenologisch-bewustzijn en toegangs-bewustzijn.

De term ‘toegangs-bewustzijn’ verwijst naar een metapsychologische toestand om een classificatie van specifieke fenomenlogische en psychologische toestanden te poneren. In deze meta-psychologische opvatting is er ruimte voor mentale toestanden zoals gedachten, gevoelens, emoties en fysieke prikkels. Toegangs-bewustzijn betekent dat de proefpersoon in staat is een redelijk sluitend verbaal verslag te geven over zijn bewustzijnstoestand.  Zo’n verbaal verslag kan functioneel zijn, bij het kiezen van de juiste actie. De notie van epistemische status van toegang tot het bewustzijn, impliceert dat we uit mentale toestanden kennis verwerven die aan ons geloofssysteem kan worden toegevoegd.

Ordes van bewustzijn

Bewustzijn is inherent intentioneel, in de zin dat we altijd over bewustzijn spreken als zijnde bewust van iets, extern of intern aan onszelf. De wereld verschijnt aan een menselijk wezen door middel van percepties, die de Australische filosoof David Armstrong heeft geclassificeerd als ‘eerste-orde percepties’. Maar dat verklaart niet het volledige concept van bewustzijn. Een mens is in staat een eerste-orde-waarneming te ervaren, maar kan een eerste-orde-waarneming ook bewust waarnemen als, wat Armstrong, een tweede-orde-waarneming of hogere-orde-waarneming noemt.

De Amerikaanse filosoof David Rosenthal, gaat een stap verder met dit concept, met zijn theorie van het bewustzijn dat gebaseerd is op het concept ‘hogere-orde-denken’. Rosenthal meent dat de beste methode om te beschrijven wat het betekent, dat een mentale toestand bewust is, is een juist beroep doen op het bewust zijn van die toestand.

Volgens hem is bewustzijn een functie van hoe iemands subjectieve mentale leven er voor hem uitziet; de kennis van het subject van zijn eigen mentale toestanden, creëert een subjectieve mentale verschijning. Hij stelt dat een mentale toestand nooit bewust is, tenzij het individu zich er cognitief bewust van is. Het denken over het hebben van een mentale toestand, is een rationele uitbreiding van Armstrongs idee van het hebben van een hogere-orde perceptie, van je innitiële waarneming. Een veelgehoord bezwaar echter, tegen het idee van hogere-orde-bewustzijn is dat er altijd een mogelijkheid is om een ander hoger niveau van bewustzijn te poneren. Dit zou onherroepelijk leiden tot een oneindige opeenvolging van bewustzijnsniveaus